Apocalypse Now!

I wanted to post this piece before the extraordinary meeting of the Eurogroup on Wednesday the 11th of February 2015. Syriza announced his government policy program on Sunday the 8th of February but the Speech of Alexis Tsipras did not clarify much. It was more a combination of wishful thinking and political statements rather than an action roadmap on how challenges will be faced. Observers were left puzzled with questions as to what happens now and many are really worried, notably Oli Rehn the former European Commissioner for Economic and Monetary Affairs and the Euro tweeted that “Grexit” really only needed a few bad weeks like the last one to happen. On Sunday evening and Monday morning Syriza looked to be taking a very strong head on to collision approach, this was later somewhat smoothened by Yanis Varoufakis speech on Monday the 9th when for a 2nd time the newly appointed finance minister claimed that Syriza will implement 70% of the measures that are already prescribed in the current bailout agreement.
Europe is also not very willing to compromise so observers are asking “what now?”, fearing that apocalypse may not be that far away. Here is what the blog thinks should and more importantly could be done to solve this unsolvable conundrum that was described here in a previous post named “The man who would be King”. Syriza is asking for too much and the high tension rhetoric they have employed seems to be winning them many more enemies than friends at least to the people who matter when it comes to agreeing on a new deal. On the other hand, Greece’s lenders do not seem to want to back off even for a bit to avoid feeding further the remaining populist parties of Europe. In that light Podemos lead in recent opinion polls is not good news at all for Syriza and for Greece. But Syriza is not asking only too much, it is also saying a few good things one of which in particular may prove to be the key to solve the puzzle.
As stated in the previous post and as noted even by Mr Schauble two days ago on a tv interview in Germany, Syriza started the whole thing unprepared. Mr Schauble claimed he asked Mr Varoufakis very specific things on their meeting that Mr Varoufakis was both unwilling and unable to answer. According to the German minister his Greek counterpart was there “to discuss the general background”. It seemed Mr Schauble knows the Greek program better than the Greek minister. No wonder the latter wants to cancel it. Syriza being unprepared has caused a big issue mainly on them as now they are asking for a bridge loan deal that will give them the time to come up with a new (and better) plan to solve the crisis and austerity. This to the Europeans sounds completely crazy as they need to guarantee another €10bn just to hear Syriza’s proposal. They will for sure not agree to that as this way they believe they will open Pandora’s box. Not only they will have backed down to Syriza but also the Grexit won’t be avoided as Syriza may still come up with a plan they don’t like. What is more, they will be admitting that the current program is wrong as they will chose to change it by providing Greece with bridge financings to structure a proposal for the change.
So, what can be done? Well, one thing from Syriza’s rhetoric that seems to be causing some waves among some respected economist is Syriza’s proposal to link debt repayments to GDP growth. This is a great idea! It does not only make economic sense, but it can be (if played right) a great tactical move to provide everyone involved with a victory. Why it makes sense economically is better explained here by The Economist. In brief the measure will allow Greece to repay more when it can and less when times are bad, thus adjusting debt according to GDP level making it more manageable and it will also provide a great precedent for a more common use of this great tool. More importantly though this suggestion can truly be the “tool” each side needs. Syriza needs a domestic win, something he can hold on to after so much fuss of the first couple of weeks, a tangible gain from “the negotiation” with the lenders. Something it can claim the old government could not manage. On the other hand Greece’s lenders need a deal that both provides that structural reforms will move on and that is not too exciting for anti-European populists to capitalize on. By allowing Greece to replace existing bonds with GDP linked bonds, EU countries can claim that they gave a helping hand without having to defend pretty much anything back home. Mainly because countries like Spain, Italy or France will be able to do the same if they will as they depend on none to tell them what kind of bonds the can issue. (These countries unlike Greece are not in a Troika managed reform program and have direct access to markets).
I feel that many in Europe are afraid to move on with a deal like this mainly because they fear that Athens will stop reforms, intentionally slow growth and start excess government spending as it will not have the great need of collecting money for bond repayments. This can be easily solved. Greece will still remain under strict Troika supervision with respect to the structural reforms and will be allowed to “use” the index linked bonds only if the assessment by Troika is a positive one. At the same time, Troika will have to deal no more with collection of taxes and the like (only commitment from Athens will be the balanced budget). Again this will allow Syriza to boast at home about an emphatic “victory” since Troika will no longer have a say on tax policy of Greece, while at the same time no EU leader will have to explain at his/hers local parliament almost nothing about Greece as supervision will not be removed. If anything, Greece this way may pay back even more than what it is scheduled to do now if it does well in the end.
Mr Varoufakis has already twice declared that around 70 per cent of the current bailout agreement is acceptable and should be enforced anyway. On Wednesday he and his EU counterparts should call the indexation linking the “other 30 percent”, move Troika to supervise structural reforms only and commit Greece only to balanced (with a small surplus) budgets, the deal will be effectively the same there is now only with a more clever addition to it and Syriza can easily call that a win to capitalize on the domestic audience. Markets will be pleased, and everybody will start sleeping a little lighter

The Mouse that roared

On Sunday February 2, 2015 the newly elected Greek government had a really good day. Greece’s finance minister Yanis Varoufakis had a “good meeting” with Michel Sapin his French counterpart, the conclusion of which according to their common interview was the support of France for a “new debt deal”, for Greece to maybe ease the Greek debt burden.
Yet the big news for the Greek government and the EU came from the other side of the Atlantic, when during the common interview of the two ministers, news broke out that Barack Obama sent a strong message of support to Greece that can be summed up to the phrase that“You cannot keep on squeezing countries in recession”. Furthermore reports from Brussels and the European commission (that were later denied) mentioned that Jean Claude Junker was looking to put an end to troika and replace it with a different body. Although that may, in practice, be only symbolic gesture it will be a huge win for Syriza as ending troika is a flagship for Syriza’s rhetoric in the past months and very common disagreement with Germany. Greek government really needed a good day at the end of a very difficult week the pinnacle of which was the very bad discussion Yanis Varoufakis had with Jeroen Dijsselbloem, the president of Eurogroup and Finance Minister of the Netherlands, which ended with the most awkward common interview in the history of the Greek crisis. Right after Mr. Obama’s interview, Greek media and spokesmen of the Greek government have already capitalized on the positive signals, giving hope for a possible better deal with EU and the end of the austerity programs.
Unfortunately the good news for the Greek government are up to an end. Mr Obama’s government is not a creditor of Greece and therefore can only support verbally, furthermore the US have long asked for a different approach to the European crisis, they have never been heard up to now. Another important issue is that Jean Claude Junker seems to be a willing listener yet his real powers are still in question. More importantly though everyone who is actually opening a window for a better dialogue (Obama, Junker, Sapin) and everyone who has already met with the Greek government (Schulz and Dijsselbloem) speak of reforms. Greece may get a better deal but a debt cancellation seems to be completely out of the question and better and bigger reforms seem to be required.
Syriza’s real problem is that they have run a campaign promising that all reforms that have already been made in the past 5 years will either be reversed or significantly changed. Only a few days in government and Theodoros Dritsas deputy minister for Shipping has already changed his mind 3 times on the privatization of the Port of Pireus and the agreement with the Chinese giant Cosco. His first statement after his appointment was that “the privatization ends here”, which he later changed to “we will renegotiate the deal” and a bit later to “we will renegotiate but we do not dispute the deal (link only in greek unfortunately).
Nadia Valavani, deputy finance minister has already asked for resignations of the heads of the Hellenic public asset development fund (a governmental body that manages public assets and in charge of the country’s privatization programs). As she explained all privatizations will stop and public assets will be managed “in a different way”. Other ministers have announced the re-hiring of public sector employees that had been let go, end of privatizations, cancellation of educational reforms, cancellation of the reform of the pension system, reversal of labor law reforms and a complete overhaul of the fiscal reforms of the previous government. Not all of these ideas are bad , recent fiscal reform for example could not be made worse whatever Syriza does, yet all the above have caused a crash in the Greek stock market where the banks lost 30% of their market value in 3 days.
Mr Obama’s statements helped the Greek stock market rise by about 5% on Monday yet the Greek government seems really confused. Mr Varoufakis is trying to deny that Syriza’s government is against privatizations he even had a fight with a BBC reporter for it. Unfortunately his opinions do not seem to be very famous in his own party. Mr Varoufakis a week after his appointment finally presented an idea on what the Greek proposition might be: The replacement of existing bonds currently held by the ECB with a perpetual bond that never expires and pays a very low yield. That is an idea albeit an unusual one and with very little chances of success.
Yet Syriza wants to drive a hard bargain, last week Mr Varoufakis after the not so flowery meeting with Jeroen Dijsselbloem, surprised his counterpart by ending Greece’s relationship with Troika with no previous warning. At least that’s what he thought, Mr Dijsselbloem’s response was allegedly a whisper “this was a big mistake”. Syriza not only made an enemy that night but also proved they never learn. The first who came with the idea of dismissing Troika in Greece was Evangelos Venizelos back in 2011. The then Finance minister threw Troika members out of his office and tried to go above their heads by insisting he would “negotiate” with the Eurogroup on a “political level”. The slap in the face he received was so big he did not need a flight home.
It is rather worrying that although Syriza was ahead in opinion polls since September 2014 and almost sure to be in government at least 20 days before the election, his leader and now prime minister of Greece is asking for “time” to draft a proposal for an alternative deal for the lenders. Syriza spent years claiming that when in power it would cancel the bailout agreement by passing a single law with one single article and later in his pre-election campaign announced a €12bn spend program “The infamous program of Thessaloniki” and sounded sure it would ensure the funds to execute it. Right now it seems as if they are backing down on all fronts.
Mr Varoufakis when in Paris and before claimed that Greece does not want the last trench of the bailout program because this would only increase Greece’s addiction to it. To cover for these €7bn that Greece would get from the last trench he instead proposed that Greece should issue €10bn worth of bonds as a “transition” from today’ status to the one after the new common agreement with the lenders will have been reached. Mr Draghi’s gigantic NO in his face taught Mr Varoufakis what real bargaining power means. Now Mr Varoufakis, desperate for anything that could go his way, is asking for an extension through a perpetual bond or any other means, whoever speaks Greek can watch him here say that “extensions” on the current debt is the rope that will strangle Greece , only about a year ago.
As mentioned above their biggest challenge will not be the debt issue, Europe mainly out of politeness (as EU leaders and especially Angela Merkel do not want a stain on their reputation that they are interfering in Greece’s internal politics) will probably give them something very little to boast about at home and call it a victory, but this will only happen if they commit to reforms. I am not sure Mr Lafazanis, a prominent Syriza figure that heads the “left platform” a fraction of Syriza and current minister for energy and environment, will be happy with it. Mr Lafazanis controls about 1/3 of Syriza’s fractioned party through the “left platform” and is a true Maoist-Marxist who not only announced the cancellation of the privatization of the Greek public power corporation (PPC) but also praised it’s labor union as “the soul of PPC”.
Unfortunately the Greek government has no plan, it is trying to set one up as it goes, Mr Varoufakis and Mr Tsipras are visiting one European official after another without stating anything that could harm the markets and with clarifying very little if anything at all about their game plan. It seems to me their plan was to win the war simply by declaring it. The only one I know with similar bargaining power that ever did this was the Duchy of Grand Fenwick in the beautiful book by Leonard Wibberley “The mouse that roared”.

The man who would be king

I decided to give a second shot to this blog mainly driven by the excitement caused by Sunday’s elections in Greece. This is the very first effort to write in English on this blog and I kindly ask for your understanding. Sunday night Greece’s polls came out with a surprising and unprecedented result. It is the first time since 1974 that neither PASOK nor New Democracy (Greece’s labor and Conservative parties) won the elections. Syriza, a radical left party that until 3 years ago was struggling to make it into parliament, headed by the charismatic Alexis Tsipras won 149 out of the 300 available seats in the Greek Parliament and almost immediately formed a government with Independent Greeks, a strongly conservative (some say far right) party, that elected 13 MP’s.
This is a (rather important) detail that many in Greece and Europe have to this point ignored due to the euphoria caused by the complete destruction of PASOK and the clear defeat of New Decmocracy, the two old enemies that had been in sharing power for the last 2.5 years under a coalition government. The result wasn’t so surprising in terms of who won the election rather due to the size of the difference (8.53% from second New Democracy) and the “easiness” with which a new government was formed. Many observers prior to the election were worried that second elections were in order and a long period of instability and insecurity for Greece and Europe was lying ahead.
In that sense (and in a few others) Syriza has already defied its doubters and is really looking to a strong start. A strong start would be really important as Syriza has literally no time. Syriza has rejected the “imposed” bail-out program between Greece and its lenders, has rejected that it will discuss with Troika (IMF, EU, and the ECB), has claimed that it will almost immediately end austerity and will re-negotiate the huge public debt of Greece with EU. Syriza’s approach is based on alliances it hopes to make within EU and up to now a few left oriented parties around EU (Die Linke, Podemos) have cheered for their win. A real deadline that the new government will have to meet is the end of this coming July when a series of Greek bonds mounting to around €7bn have to be rolled over.
It is very clear that Greece will not have the liquidity needed to roll them over by then, unless it continues and successfully implements the remainder of the agreed bail out program, something which according to Syriza will never happen. So Syriza desperately needs a solution if Greece is to benefit from Mario Draghi’s latest announcement that can pump up to 28-30bn of new funds into Greece’s economy. Mario Draghi though has said that Greece needs to be “in a program” to benefit since, to be eligible, we have to buy July’s bonds first. If Greece doesn’t then it is above the 33% threshold put by the new QE program of the ECB. What can be done? Well not much, Syriza can either prepare another program with which it will replace the current bailout agreement and implement it in the next 6 months or present the new program and ask for an extension of the debt repayments to give the new program the appropriate time to generate the necessary revenues.
The first is not a realistic option as in the next 6 months it is practically impossible that the current program will be stopped and replaced by another which will be of approval by Greece’s lenders.So the only realistic option is option number 2, extension of the debt repayment and reduced installments, end of austerity (and possibly reforms?) till economy picks up. This will be considered by Syriza a huge victory as it will be named “haircut” and it will be globally celebrated by various internationally prominent figures (Krugman, Stiglitz, Chomsky, Picketty have all asked for a similar treatment).
The problem of course is that none of the above mentioned have anything to say or do with the solution and the key persons to convince seem to be Angela Merkel and Wolfang Schauble. Germany along with a few other EU countries do not seem to like this approach mainly because they believe that QE and stimulus packages disorientate the focus from the structural reforms that are the key priority for them. Also Germany is particularly wary of empowering populist parties throughout the Eurozone, political analyst Jeremy Shapiro explains this here.
Things get even more complicated by Syriza’s choice to govern with an even worse populist party than itself, and also due to the torn position of the European Governments. About 89% of the total public Greek debt is owed to the rest of the EU sovereign states instead of banks or financial institutions. Journalist Pat Leahy says some other EU governments want what Syriza wants, but on the other hand they have also spent years of great efforts explaining that they got the best deal possible and that austerity was a necessary evil, and also the only reasonable way; a Syriza triumph over this would badly undermine that position as they will seem incompetent. What they need is an inclusive and comprehensive settlement that they could claim credit for, thus pulling the rug from underneath their own populist oppositions.
How does one solve such a complicated puzzle? I am out of ideas, Syriza needs allies but the allies need to show that they got an equally good deal with Syriza when it needs a triumph and then both need to convince centre-right European governments that this is the way forward. Passos Coehlo of Portugal seems unmoved , Angela Merkel has not spoken yet.
One can trust the charisma of Alexis Tsipras who internally in Greece and in his own party has been greatly successful and has worked wonders. The young prince of the Greek left has become a true King as he is now “the man to watch” all around EU. I just truly hope before he starts governing today that he has read again and again Rudyard Kipling’s novel “the man who would be King”

Οι Εραστές της Επαναστάσεως

Ένα ακόμα (ελπίζω σύντομο) άρθρο, θα είναι και το τελευταίο, αυτού του blog  τουλάχιστον στην σημερινή του μορφή. Παρότι είμαι ευγνώμων στους πάνω απο 1500 μοναδικούς επισκέπτες που έχουν επισκεφτεί το ιστολόγιο περί τις 5,000 φορές, η πίεση της δουλειάς και της καθημερινής ζωής δεν μου επιτρέπει να συνεχίσω. Αν το blogσυνεχίσει θα μιλά αγγλικά και σίγουρα θα έχει συντομότερα κείμενα και θα ζητήσει για ακόμα μια φορά την συνδρομή και άλλων. Ούτως ή άλλως αυτός ήταν ο αρχικός σκοπός του αλλά δυστυχώς δεν έχει επιτευχθεί….

Το τελευταίο κείμενο θα είναι κάπως σαν συνέχεια του προηγουμένου και θα ασχοληθεί με την Αργεντινή της Χριστίνα Φερνάντεζ. Τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα έχουν ακουστεί τα πάντα σε σχέση με την οικονομική κρίση και την Αργεντινή. Από το «ευτυχώς που δεν γίναμε Αργεντινή» που φωνάζουν οι διάφοροι κυβερνητικοί πιερότοι που δεν κάνουν άλλη δουλειά απ το να τρέχουν στα πρωϊνάδικα,  μέχρι το «Μακάρι να είχαμε γίνει Αργεντινή» του αρχηγού της αξιωματικής αντιπολίτευσης τον Σεπτέμβρη του 2012.  Η Αργεντινή έρχεται συχνά στην επικαιρότητα κυρίως για δύο λόγους, ο πρώτος ότι αποφάσισε να χρεοκοπήσει και να μην ακολουθήσει το επαχθές πρόγραμμα του ΔΝΤ προς την όποια έξοδο απ την δικιά της κρίση και ο άλλος είναι διότι σε αυτήν την διαδικασία  αποφάσισε να αποκοπεί απ την παλαιότερη επιλογή της σύνδεσης του  πέσο με το δολάριο Η.Π.Α και να ζήσει με το δικό της νόμισμα, η σύνδεση με την επιστροφή στην δραχμή αναπόφευκτη, ειδικά από κάτι πολιτικά φαντάσματα και καρικατούρες τύπου «σχέδιο Β» κλπ.

Τι γίνεται λοιπόν στην Αργεντινή 12 χρόνια μετά την χρεοκοπία; Πως είναι τα πράγματα; Βγήκαν απ την κρίση;  και αν ναι πως τι πολιτικές εφάρμοσαν;

Κεντρικό ρόλο στην Αργεντινή των τελευταίων χρόνων έπαιξε και συνεχίζει να παίζει η Χριστίνα Φερνάντες Κίρσνερ νυν πρόεδρος  της Αργεντινής που ανέβηκε στο αξίωμα αυτό τον Δεκέμβρη του 2007 και βρίσκεται εκεί μέχρι και σήμερα. Μάλιστα διαδέχτηκε τον νεκρό πλέον σύζυγο (από το 2010) της Νέστωρ Κίρσνερ ο οποίος έγινε σχεδόν κατά τύχη πρόεδρος το 2003 και δεν ξαναέβαλε υποψηφιότητα μετά το 2007 αφού η κατάσταση της υγείας του και της καρδιάς του ποιο συγκεκριμένα δεν το επέτρεπε. Η Φερνάντεζ συνέχισε αυτό που ξεκίνησε ο σύζυγος της, πολιτική που καθιερώθηκε ν αναφέρεται σαν Κιρσνερισμός κύρια χαρακτηριστικά του οποίου είναι τα παρακάτω:

• Η προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
• Οι προοδευτικές απόψεις σε κοινωνικά θέματα όπως οι εκτρώσεις και οι γάμοι μεταξύ ομοφυλοφίλων
• Η δημιουργία ενός νοτιοαμερικανικού «Άξονα»  (και η ισχυρή υποστήριξή της Mercosur)
• Η αντίθεση στο νεοφιλελευθερισμό και τις ιδέες του (άσχετα αν ο Νέστωρ είχε υπάρξει υποστηρικτής του «νεοφιλελεύθερου» Κάρλος Μένεμ όταν ήταν ακόμα κυβερνήτης της Σάντα Κρουζ)
• Η αντίθεση στις διμερείς διακρατικές συμφωνίες  ελεύθερων εμπορικών ζωνών με τις Η.Π.Α
• Ένα οικονομικό μοντέλο «βιομηχανικής ανάπτυξη» που απαγορεύει τις εισαγωγές  προς όφελος των τοπικών παραγωγών

Αν τα παραπάνω σας θυμίζουν κάτι είναι λογικό πολύ λογικό αφού  είναι, προσαρμοσμένες βέβαια, οι αρχές της αξιωματικής αντιπολίτευσης στην Ελλάδα. Εδώ βέβαια ο «άξονας» δεν είναι συμμαχία κρατών αλλά της ευρωπαϊκής αριστεράς, η αντίθεση στο νεοφιλελευθερισμό είναι ισχυρή και δεδομένη, η επιθετικότητα δεν είναι απέναντι στις ΗΠΑ αλλά απέναντι στην Γερμανία ενώ τέλος πόσες φορές δεν άκουσε κανείς στις συζητήσεις για το πολυνομοσχέδιο που ψηφίστηκε στις 30/3/2013 από την ελληνική βουλή, ότι «τι νόημα έχει να γίνει το γάλα φθηνότερο αν αυτό είναι εισαγόμενο; Εδώ μας λένε ότι δεν παράγουμε τίποτα και θέλουν να δημιουργήσουμε ανταγωνισμό στους παραγωγούς γάλακτος;».

Η Φερναντεζ-Κίρσνερ που συχνά ευαγγελιζόταν την «επανάσταση»[1] επέδειξε πυγμή και δύναμη κάνοντας πραγματικότητα τα όνειρα πολλών αριστερών όταν εθνικοποίησε την πετρελαϊκή YPF θυγατρική της Ισπανικής Repsol[2], επίσης κρατικοποίησε τα συνταξιοδοτικά ταμεία με περιουσία 30 δις δολαρίων[3]αυξησε την φορολογία εξαγωγών (την μεγαλύτερη εισοδηματική πηγή του κράτους) από το 2010 κ έπειτα, υποτίμησε τον Ιανουάριο του 2014 το πέσο κατά 15% (παρότι για 8 μήνες δήλωνε ότι δεν επρόκειτο να το κάνει) Ενώ τα έβαλε και με τον μεγαλύτερο μιντιακό κολοσσό της αργεντινής προσπαθώντας να του περιορίσει τις άδειες από 237 σε 24 αφού κατά την γνώμη της ήταν διαπλεκόμενος (οι κακές γλώσσες λένε ότι το κάνει γιατί της κάνουν κριτική)[4], ενώ τέλος κατάφερε να αυξήσει το ΑΕΠ της Αργεντινής από $300δις δολάρια στην αρχή της κρίσης σε $755 το 2012, [5] αντίστοιχα μειώνοντας και το χρέος της χώρας από 127% του ΑΕΠ το 205 σε 45.6% το 2014.[6] Το χρέος σαν απόλυτο νούμερο έχει μένει βέβαια σταθερό αλλά λόγω της έκρηξης του ΑΕΠ ως ποσοστό (που έτσι είναι σωστό να μετριέται) έχει μειωθεί σημαντικά.

Τέλεια θα πει κανείς και κοινωνικό κράτος και οικονομική επιτυχία γι αυτό άλλωστε και πολλοί έχουν ζητήσει να την μιμηθούμε. Έχει όμως και άλλη πλευρά το νόμισμα και πάμε να την δούμε.

Η Αργεντινή έχει 0,46 στον Gini coefficientτην ώρα πού οι τελευταίες εκτιμήσεις της Ελλάδας των μνημονίων την έδειχναν στο 0.343[7] την Γερμανία στο 0,29 τις Νεοφιλελεύθερες Η.Π.Α στο 0,45 και τον παγκόσμιο μ.ο στο 0,32. Για όποιον δεν ξέρει τι μετράει ο δείκτης να θυμίσω ότι μετράει την ανισότητα εισοδημάτων και κατανομής πλούτου και ότι 0 δείχνει την απόλυτη ισότητα και 1 την απόλυτη ανισότητα. Η Πρόσφατη έρευνα του International Institute for Management Development έδειξε την Ελλάδα των μνημονίων και της καταστροφικής πολιτικής Σαμαρά-Στουρνάρα στην 57^η θέση ανάμεσα σε 60 χώρες στην ανταγωνιστικότητα και την Αργεντινή στην 58^η![8] Η Σημερινή πιθανότητα χρεωκοπίας της χώρας με βάση τα spreadsτων CDS δίνεται στο 15,3% την ώρα που στην Ελλάδα έχει πλέον ο δείκτης πέσει κάτω του 9%  (και ακόμα και το 2011 ήταν στο 13,4%)και στην Ουκρανία είναι στο 11.6%.[9]. Ο Δείκτης πληθυσμού κάτω από το όριο της φτώχιας ήταν στο 30% το 2011 και στην Αλβανία στο 14,6% ενώ στην Ελλάδα το 2009 ήταν στο 20% και στην δοκιμαζόμενη Ιταλία στο 29,9% το 2012[10], για τις δε Η.Π.Α (που έχουν αντίστοιχα υψηλό Giniμε την Αργεντινή) το ποσοστό ήταν στο 15,1%. Η Χώρες με τον χαμηλότερο δείκτη είναι οι Σκανδιναβικές (μεταξύ 6-8%) και το Σκανδιναβικό μοντέλο το έχουμε εξετάσει εδώ .  Ο πραγματικός πληθωρισμός βρίσκεται σταθερά στα επίπεδα πάνω του 10%[11] από την Χρεωκοπία και μετά (φανταστείτε δλδ ότι 1 εκ πέσο το 2003 σήμερα δεν αξίζουν απολύτως τίποτα) και η κυρία Φερναντεζ-Κιρσνερ μαγειρεύει τα βιβλία της Αργεντινής για να δείξει 2-3%[12]  (σας θυμίζει κάτι;)

Ενώ για το χρέος που ανέφερα πριν, το χρεός πράγματι μειώθηκε ως ποσοστό του ΑΕΠ αλλά υπήρξε και μεγάλη μονομερής (76%) διαγραφή του. Και το Διέγραψαν δηλαδή αλλά και συνεχίζουν να χρωστάνε περίπου το ίδιο ποσό.

Τέλος ο κατ’εμε ποιο ουσιαστικός δείκτης απ όλους είναι ο παρακάτω, επι κας Φερναντεζ τον Δεκέμβρη του 2013 στην Αργεντινή έγινε απεργία των Αστυνομικών(!)  (ακριβώς επειδή ο πληθωρισμός είναι στο 11% και οι αυξήσεις τους στο 2%) αφήνοντας τι πόλεις στο έλεος συμμοριών οι οποίες έκαναν πλιάτσικο και άφησαν 5 νεκρούς στο πέρασμα τους.

Προσωπική μου άποψη είναι ότι κυβέρνηση (λιγότερο), και αντιπολίτευση (στην ρητορική) μοιάζουν στην θαυματουργό κα Φερναντεζ-Κιρσνερ-Φερναντεζ τρομακτικά πολύ.

 

 

[1] http://www.economist.com/news/americas/21600680-argentinas-president-weakened-and-isolated-still-powerful-cfk-psychodrama#sthash.qgPZKzQT.dpbs

[2]http://www.nytimes.com/2012/04/17/business/global/argentine-president-to-nationalize-oil-company.html?pagewanted=all&_r=0

[3] http://www.economist.com/blogs/americasview/2013/05/ten-years-kirchners-argentina#sthash.B9rMMg6T.dpbs

[4] http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/southamerica/argentina/10268720/Cristina-Kirchner-faces-showdown-with-Argentinas-biggest-media-group.html

[5] http://www.indexmundi.com/argentina/gdp_(purchasing_power_parity).html

[6] http://www.tradingeconomics.com/argentina/government-debt-to-gdp

[7] https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2172.html

[8] http://www.imd.org/uupload/IMD.WebSite/wcc/WCYResults/1/scoreboard_2014.pdf

[9] http://www.dbresearch.de/servlet/reweb2.ReWEB?rwnode=DBR_INTERNET_EN-PROD$NAVIGATION&rwobj=CDS.calias&rwsite=DBR_INTERNET_EN-PROD

[10] https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2046.html

[11] http://www.tradingeconomics.com/argentina/inflation-cpi

[12] http://www.economist.com/node/21548229

Γιατί τα Πεντοχίλιαρα δεν είναι πετσετάκια;

Έψαχνα πολύ καιρό αφορμή για το συγκεκριμένο κείμενο και η αλήθεια είναι ότι συνεχώς προκύπτουν νέες. Όπως καταλαβαίνει κανείς από τον τίτλο το ζήτημα που θα εξετάσουμε είναι το αν πρέπει να παραμείνει ή όχι η Ελλάδα στο ευρώ. Προ μηνός οι Financial Times που κάτι σκαμπάζουν σαν οργανισμός από οικονομικά προέβλεψαν ότι την επόμενη τετραετία η Ελλάδα είτε θα χρεοκοπήσει είτε θα βγει απ’ το ευρώ ή μπορεί και τα δύο , ενώ προ ημερών η Wall Street Journal ένας άλλος οργανισμός που επίσης καταλαβαίνει την διεθνή οικονομία καλύτερα από τον μέσο άνθρωπο έγραψε πως η Ελλάδα ίσως βγει απ το ευρώ μέσα στο 2014 όχι παρά, αλλά λόγω της επιτυχίας του προγράμματος δημοσιονομικής προσαρμογής δείτε εδώ . Στην Ελλάδα εδώ και 4 χρόνια έχουν ακουστεί τα πάντα και υπάρχουν φωνές που σταθερά απαιτούν έξοδο απ το ευρώ. Οι φωνές που επιζητούν την δραχμή, ειδικά μετά την Κύπρο πληθαίνουν, η συζήτηση ξανα εντάθηκε πρόσφατα, αφού σε μια απο τις «πρόβες εξουσίας» του αρχηγού της αξιωματικής αντιπολίτευσης προτάθηκε παράλληλο νόμισμα ( τα περίφημα G-notes), ενώ στην τελευταία συνέντευξη του υπουργού οικονομικών στο Mega ο κος Αλαβάνος προσκεκλημένος σε παράθυρο προσπαθούσε να πείσει τον τηλεθεατή οτι η παραμονή στο ευρώ είναι σχεδόν προδοσία. Στεναχωρέθηκα πολύ που ο κος Στουρνάρας του έδωσε μια πολύ φτωχή απάντηση για τα δεδομένα του σαν καθηγητής (γιατί σαν υπουργός δεν είναι και πολύ επιτυχημενος) αλλά η σωστή απάντηση ίσως να μην χωράει σε «τηλεοπτικό χρόνο». Συνολικά την τελευταία τετραετία, έξοδο απ το ευρώ έχουν ζητήσει ξεκάθαρα, Οι Ανεξάρτητοι Έλληνες, Ο ΣΥΡΙΖΑ με διάφορους τρόπους (άλλοτε άμεσα κ άλλοτε έμμεσα), το ΚΚΕ, ο Αλέκος Αλαβάνος (ως επικεφαλής μάλιστα ενός σχεδιασμού που αν δεν κάνω λάθος ονομάζεται Σχέδιο Β’ για την έξοδο από την κρίση), ο Γιώργος Καρατζαφέρης, και κάποιο τρόφιμοι του Κορυδαλλού.

Έχουν μήπως δίκιο όλοι αυτοί; Μήπως το ευρώ κάνει κακό; Πάμε λοιπόν να δούμε… Τα επιχειρήματα όλων αυτών είναι λίγο πολύ τα παρακάτω
1) Είναι σύνηθης πρακτική σε μια χώρα να υποτιμάει το νόμισμα της σε καιρούς κρίσης για να γίνει περισσότερο αναταγωνιστική
2) Το ευρώ είναι ένα νόμισμα που σχεδιαστηκε για την Γερμανία.
3) Με το δικό μας νόμισμα θα έχουμε (πέραν της υποτίμησης) και όλα τα λοιπά «εργαλεία» με της νομισματικής πολιτικής διαθέσιμα (επιτόκια, προσφορά χρήματος).
Το επιχείρημα περι «εκβιασμού» των ευρωπαίων δεν θέλω να τα αναλύσω, είναι καθαρά πολιτικό και τα αφήνω στους «γίγαντες» της πολιτικής που τόσα χρόνια κάνουν καριέρα με επιχειρήματα τέτοιου είδους.
Το ζήτημα δυστυχώς δεν είναι τόσο απλό. Θα μπορούσα να αναφέρω ξανά πράγματα που συζήτησα εδώ, ή εδώ. Ουσιατικά εν τάχει θα πω οτι έξοδος απο το ευρώ θα σήμαινει χρεοκωπία και έξοδος απ το μνημόνιο, αλλά όχι με τον καλό τρόπο (Ιρλανδία), ούτε σκίζοντας το! Το τι συνεχίζει να σημαίνει μια πλήρης χρεωκοπία μπορείτε να το θυμηθείτε

Ταξίδι στο Βορρά

Σήμερα είμαι πολύ χαρούμενος αφού για πρώτη φορά το Blog αυτό φιλοξενεί τις απόψεις ενός άλλου ανθρώπου οι οποίες έρχονται να συμπληρώσουν και να δημιουργήσουν συζήτηση γύρω από την προηγούμενη ανάρτηση. Αυτό θα ήθελα να θυμίσω είναι και ο σκοπός αυτού του blog, να συλλέξει φωνές οι οποίες δεν έχουν πρόσβαση στο δημόσιο διάλογο, ζουν όμως στην πραγματική οικονομία και έχουν άποψη ίσως καλύτερη απ διάφορων μαϊντανών δημοσιογράφων και «δήθεν» οικονομολόγων. Με αφορμή την προηγούμενη ανάρτηση (αν δεν την διαβάστε δείτε εδώ ). Ο διδάκτωρ Bιοφυσικής (και φίλος) Ευάγγελος Σισαμάκης έστειλε το παρακάτω κείμενο.

«Η Σουηδική εμπειρία

Οι παρακάτω γραμμές εχουν στόχο να δράσουν συμπληρωματικά με τα σχόλια του Ανδρέα για τις χώρες της Σκανδιναβίας. Οι κοινωνιολογικο-οικονομικές μου γνώσεις βέβαια είναι φτωχές αλλά νομιζω τα σχόλια μου αντλούν αξία από το γεγονός ότι από τον Αύγουστο του 2005 (με ενα μικρό διάλειμμα στο Düsseldorf) ζω στη Στοκχόλμη.
Το σουηδικό μοντέλο δεν αναζητεί κάποια ιδεολογία να την κάνει σημαία. Το μοντέλο δεν χτίστηκε το 1990. Υπήρχε και παλιότερα απλα το 1990 έγινε μία μεγάλη αναδιάρθρωση. Όμως και το νεο σύστημα είχε ως στόχο τη δημιουργία μιας κοινωνίας κατ’ εικόνα ενός μεγάλου σπιτιού που θα τους χωράει όλους. Και βέβαια άλλος θα έχει μεγαλύτερο ή πιο πλούσιο δωμάτιο , ενώ άλλος θα πρέπει να στριμωχτεί στη σοφίτα, αλλά κανείς δεν θα μείνει στο δρόμο. Στη Σκανδιναβία κάνει κρύο κι όποιος μένει στο δρόμο πεθαίνει. Αν θα έπρεπε να χαρακτηρίσω το σύστημα λοιπόν θα χρησιμοποιούσα όρους που δεν έιμαι σίγουρος ότι υπάρχουν , όπως υπεύθυνο φιλελευθερισμό ή επιλεκτικό σοσιαλισμό. Όντως υπάρχουν πτυχές του συστήματος που εμφανίζονται ακραία φιλελευθερες όπως υπάρχουν κι άλλες που μοιάζουν αναχρονιστικά σοσιαλιστικές. Θα δώσω ορισμένα παραδείγματα:
Α)εργασία: Δεν υπάρχει κατώτατος μισθος ως νόμος του κρατους αλλά υπάρχουν πολύ δυνατές συλλογικές συμβάσεις. Οι εργατικές ενώσεις έχουν μεγάλη δύναμη και προστατευουν τα μέλη τους ποικιλοτρόπως: βοηθητικά επιδώματα ανεργίας, γραφεια ευρέσεως εργασίας, νομικά τμήματα κλπ. Τα συμβόλαια των εργαζομένων μπορούν να χωριστούν σε δυο μεγάλες κατηγορίες : ορισμένου και αορίστου χρόνου. Τα ορισμένου χρόνου μπορούν να έχουν ανάλογα με τη σύμβαση μέγιστη διάρκεια 2 ή 7 ετών και μετά αυτόματα μετατρέπονται σε αορίστου χρόνου. Τα συμβόλαια ορισμένου χρόνου είναι πράγματι εξαιρετικά ευέλικτα (να ο φιλελευθερισμός) ενώ τα αορίστου χρόνου εξαιρετικά προστατευμένα (να ο σοσιαλισμός). Για περισσοότερες πληροφορίες δείτε εδώ
Συμπληρωματικά αναφέρω ότι πέρα απο το βασικό επίδομα από το κράτος καθένας έχει δικαίωμα να λάβει βοηθητικά επιδόματα προστασίας εισοδήματος απο το συνδικαλιστικό του όργανο. Εγώ για παράδειγμα πληρώνω 40 Ευρω /μήνα στην ένωση των ακαδημαïκών ώστε αν μείνω άνεργος να μπορώ να λάβω επιπλέον επίδομα.
2) Υγεία: Εδώ το σύστημα είναι αφήνουμε τον κόσμο να πληρώνει τα απλά για να μπορέσουμε να προσφέρουμε δωρέαν ακριβές υπηρεσίες σε αυτούς που πραγματικά τις έχουν ανάγκη. Έτσι λοιπόν κάθε φορά που πάει καποιος στο νοσοκομείο/ιατρικό κέντρο πληρώνει εισιτήριο γύρω στα 30 ευρώ. Είτε κάνεις εγχείρηση ανοικτής καρδιάς έιτε εχεις κρυολογήσει αυτά θα δώσεις. Αν δώσεις πάνω από 90 ευρώ το χρόνο αποκτάς κάρτα «ελευθέρων διαδρομών» και μετά δεν πληρώνεις τίποτα. Επίσης για μια γέννα μια οικογένεια θα πληρώσει 35 ευρω.Στα αρνητικά βέβαια είναι ότι αν δεν πεθαίνεις και θες για παράδειγμα να δεις ένα ειδικό με ραντεβού μπορεί να περιμένεις καιρό.
3)Αγορά: Εδώ πλέον αγγίζουμε την «παράνοια». Το σύστημα σου επιτρέπει να ανοίξεις εταιρία σε μια μέρα με λιγα χρήματα. Έχει εκπληκτικες δομές που προάγουν την επιχειρηματικότητα και την ελευθερή αγορά. Από την άλλη ολόκληρος ο κλάδος του real estate ελεγχεται κεντρικά και τα ενοίκια δεν είναι ελεύθερα. Υπάρχει νόμος που αναφέρει ότι το ενοίκιο πρέπει να είναι λογικό. Αγοράζεις σπίτι από τις τράπεζες έχοντας μόνο το 15% της αξίας του ως υποθήκη και μετά υποχρεούσαι να πληρώνεις μόνο τοκους κι όχι όλο το ποσό. Να σημειώθει ότι το 30% των τόκων σου επιστρέφεται στο τέλος της χρονιάς.
4) Φορολογία και έλεγχος : ¨Ολα είναι ηλεκτρονικά. Τα βιβλία εταιριών και ταμειακες είναι συνδεδεμένα με την εφορια. Αν πας σε τράπεζα να καταθεσεις πάνω από 3000 ευρω μετρητά ο υπάλληλος θα αρνηθει να παραλάβει τα χρήματα. Αν π.χ. καταθέσει κάποιος 10000 ευρώ στο λογαριασμό μου η εφορια θα με καλέσει για να τα δικαιολογήσω. Μέχρι περίπου 40000 ευρώ ο συντελεστής είναι 31% (με μικρές αποκλίσεις ανάλογα με το δήμο που μένεις), 51% για όλα τα εισοδήματα στην περιοχή 40000-55000 ευρώ και απο εκεί και πανω 55%.
5) Συνταξιοδοτικό. Η βασική σύνταξη είναι όντως χαμηλή. Τόσο χαμηλή ορισμένες φορές, που τα παιδιά που εχουν τη δυνατότητα βοηθάν οικονομικά τους γονείς τους. Τα όρια συνταξιοδότησης ανεβαίνουν διαρκώς. Από τις εφημερίδες παρουσιάζεται ως δεδομένο σχεδόν ότι σχετικά σύντομα θα ανακοινωθεί η απόφαση αύξησης των ορίων στα 67-69. Οι Σουηδοί δεν θέλουν να βγουν στη σύνταξη , αισθάνονται άβολα. Θέλουν να εργάζονται έστω και πιο χαλαρά μέχρι σε μεγάλη ηλικία. Πολλοί μετά από κάποια ηλικία, παίρνουν μετάταξη σε μια θέση με λιγότερες ευθύνες και λιγότερη κούραση αλλά κανείς δεν μπορεί να πάρει πρόωρη σύνταξη χωρίς σοβαρό πρόβλημα υγειας.
6) Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση:Θα ήθελα να επισημάνω ότι το σύστημα με τα κουπόνια στη πρωτοβάθμια & δευτεροβάθμια εκπαίδευση έχει και πολλά αρνητικά. Αρχικά έιναι δεδομένο ότι το κράτος εξοικονομεί χρήματα. Από την άλλη διαφωνώ στην άμεση συσχετισή του με την επίδοση των μαθητών. Υπάρχουν και άλλες μεγάλες δομικές διαφορές ανάμεσα στην εκπαίδευση στη Σκανδιναβία και σε άλλες χώρες. Μην φανταστεί κανείς ότι χρησιμοποιώντας ένα σύστημα με κουπόνια χωρίς άλλες αλλαγές θα βελτιώσει την εκπαίδευση στην Ελλάδα. Αυτό που δείχνει η Σκανδιναβική εμπειρία έιναι ότι και ένα τετοιο σύστημα μπορεί να δουλέψει και δεν θα πρέπει αν το δαιμονοποιούμε εκ των προτέρων.
Δεδομένα στη Φινλανδία έχει πετύχει , στη Σουηδία όμως δεν είμαι τόσο σίγουρος , όπως φαίνεται στον παρακάτω σύνδεσμο Swedish pupils slide in new global ranking .

Σημειώστε εδώ ότι οι δήμοι εποπτευουν την εκπαίδευση. Οπότε οι επιλογές είναι αντίστοιχες με το δήμο που μένεις. Προφανώς το σύστημα με τα κουπόνια μπορεί να λειτουργήσει σε μεγάλα αστικά κέντρα και όχι σε απομακρυσμένους μικρούς δήμους όπου επιλογές δεν υπάρχουν. Ακολουθούν μερικά «περίεργα» απο τη σουηδική εκπαίδευση:Όλα τα σχολεία προσφέρουν μεσημεριανό φαγητό στους μαθητές (όχι υψηλής ποιότητας κτά μέσο όρο). Επίσης διαθέτουν σχολικό γιατρό και πολλές ηλεκτρονικές υπηρεσίες στους μαθητές. Τα παιδιά μέχρι την αντίστοιχη Β’ Γυμνασίου δεν παίρνουν καθόλου βαθμούς αλλά περιγραφικες αξιολογικές κρίσεις των ικανοτήτων και των αδυναμιών τους. Ένα ακόμα στοιχείο είναι ότι τα σχολεία δίνουν βάρος στην ισότητα και στην έννοια της κοινωνικής ενσωμάτωσης και ομοιογένειας (με όχι πάντα καλές συνέπειες). Για παράδειγμα, αν κάποιο παιδί κάνει παρτυ και δεν καλέσει ολη την τάξη, το σχολείο θα φωνάξει τους γονείς για να διαμαρτυρηθεί, επίσης αν το παιδί σου είναι υπερβολικά ανταγωνιστικό και έχει άριστα σε όλα και πάλι οι γονείς θα κληθούν να απαντήσουν γιατί το παιδί είναι τόσο φιλόδοξο

Μπορώ να αναφέρω κι άλλα παραδειγματα αλλά προς το παρόν σταματάω εδώ.
Η Σουηδία έχει αποδεδειγμένα πετύχει γιατι δεν αναζητά καθολικές λύσεις και διότι οι πολιτικοί δεν περιχαρακώνονται σε κομματικά στεγανά σε όλα τα επιμέρους ζητήματα. Θα δεις σοσιαλιστές να συμφωνούν με φιλελευθερους χωρίς πρόβλημα και χωρίς κανείς να αισθάνεται ότι έχει προδώσει την ιδεολογική του καταβολή. Δεν νομίζω όμως ότι θα λέγαμε ότι η Σουηδία έχει πετύχει λόγω του άκρατου φιλευλευθερισμού και σε καμία περίπτωση δεν θα τη συνέκρινα κυρίως όσο αφορά τα παραπάνω σημεία που ανέφερα με τις Η.Π.Α. Η Σουηδία έχει πετύχει γιατί τις περισσότερες φορές όσοι εμπλέκονται στον κοινωνικό διάλογο κρατάνε μια υπεύθυνη και ειλικρινή στάση.
Μην ξεχνάτε: Η Σουηδία έχει βέβαια τα δικά της προβλήματα και δεν είναι παράδεισος, γεγονός είναι όμως ότι κάποια βασικά προβλήματα τα εχει λύσει.

Βορά στα Θηρία ή Αληθινός Βορράς;

Αυτό το κείμενο είχα ετοιμάσει και δυστυχώς με πρόλαβαν οι εξελίξεις στην Κύπρο, σε αναμονή των εξελίξεων λοιπόν γυρίζω στο αρχικό πλάνο. Πρόσφατα είχα, υποσχεθεί σε ένα φίλο να κάνω μια σύγκριση μεταξύ Ελλάδας και Ισλανδίας για να δούμε αν μια χρεοκοπία θα μπορούσε να είναι η λύση . Παρότι είχα ήδη αρχίσει να γράφω κάτι (και ίσως μάλιστα επανέλθω) ένα περιοδικό μου έδωσε μια ωραία ιδέα. Αφορμή για την τωρινή και μάλλον και για την επόμενη ανάρτηση μου έχουν δώσει κάποια άρθρα στο τεύχος του περιοδικού Economistστις 2 Φεβρουαρίου 2013, που πιστεύω είναι πολύ σημαντικά να αναλύσουμε (τα άρθρα εδώ και εδώ ). Ως γνωστόν το συγκεκριμένο περιοδικό γνωρίζει και αναλύει σε βάθος την επικαιρότητα, εδώ στην Ελλάδα τα μόνα ξένα περιοδικά που μας ενδιαφέρει η άποψη τους είναι το Focus και η Bild. Πολύ συχνά μπλέκω σε συζητήσεις για το ποιο μοντέλο (κρατικό) δουλεύει  και ποιος είναι ο δρόμος μπροστά. 
Κατά την γνώμη δεν υπάρχει μοντέλο φωτοτυπία που να το παίρνεις και να δουλέυει, δυστυχώς είμαστε μπλεγμένοι σε αυτό που λέμε, πολιτισμικές διαφορές. Θα έπρεπε να έχουμε την διάθεση να συζητήσουμε συγκεκριμένα μέτρα απο διάφορες χώρες η εφαρμογή των οποίων θα μπορούσε να επιτύχει. Όταν το αναφέρω αυτό συνήθως είμαι αντιμέτωπος με την απάντηση οτι «δεν υπάρχει ιδεολογία» πίσω απο την ρητορική μου. Επίσης συνήθως οι περισσότεροι που αναφέρον αυτό το επιχείρημα είναι άτομα που όταν τους ρωτάς τι θέλεις να γίνει ηαπάντηση είναι στα πλαίσια του «Σκανδιναβικού μοντέλου». Στην Σκανδιναβία, οι περισσότερες χώρες με προεξέχουσα την Σουηδία έχουν ένα εκπληκτικό μοντέλο παροχών το οποίο στο μυαλό των περισσοτέρων είναι περίπου στημένο ώς εξής: Πηγαίνεις, δηλώνεσαι, έχεις αμέσως δικαιώματα και με βάση τις δεξιότητες σου το κράτος φροντίζει να αποροφηθείς στον ιδιωτικό ή δημόσιο τομέα αλλιώς σου παρέχει στήριξη μέχρι αυτό να γίνει. Αυτό λοιπόν είνα αριστερό, η οικονομία τους πάει μια χαρά, το 30% του εργατικού δυναμικού της χώρας απασχολείται στον δημόσιο τομέα (σχεδόν όσο και στην ελλάδα), να η απάντηση σε όσους πιστέυουν οτι οι απολύσεις είναι ο δρόμος οι περικοπές και οι λιτότητα.Είναι όμως έτσι; Το περιοδικό καταναλώνει μεγάλο  μέρος του τέυχους  για να μας ανοίξει τα μάτια και καλό θα ήταν να το αναλύσουμε. Οι Σκανδιναβικές χώρες έχουν όλες τις ιδιαιτερότητες τους, ενδιαφέρον θα ήταν να επικεντρωθούμε σε δύο, Σουηδία και Δανία για δύο απλούς αλλα βασικούς μακροοικονομικούς λόγους. Είναι δύο χώρες με μικρό πλυθησμιακά μέγεθος (10 Εκ η Σουηδία και 5,5 η Δανία), και χωρίς ιδιαίτερους πλουτοπαραγωγικούς  πόρους όπως έχει για παράδειγμα  η Νορβηγία γεγονός που τις καθιστά συγκρίσιμες με την Ελλάδα. Οι δύο χώρες δεν είναι μέλη τις ευρωζώνης αυτό όμως είναι κάτι που θα συζητηθεί σε μεταγενέστερη  ανάρτηση.

Οι δύο χώρες αυτές το τελευταίο καιρό έχουν γίνει παράδειγμα για πάρα πολλές άλλες μέσα στην οικονομική κρίση, κορυφαίο παράδειγμα γι αυτό είναι βέβαια είναι η φράση που δύο οικονομολόγοι της παγκόσμιας τράπεζα ο  Lant Pritchett και Michael Woolcock εισήγαγαν και την οποία χρησιμοποιούν ως παράδειγμα επιτυχημένου εκσυγχρονισμού, η οποία αποδίδεται (με φτωχά ελληνικά) ως  «Φτάνοντας στην Δανία» (GettingtoDenmark).Κάτι αντίστοιχο προσπάθησε να μας πει και ο εκσυγχρονιστής Γιώργος Παπανδρέου, όταν μίλησε για την «Δανία του Νότου». Αυτό βέβαια που ο ίδιος ξέχασε είναι ότι η Δανία έγινε ότι έγινε, κάνοντας μεταρρυθμίσεις όχι απλά εξαγγέλλοντας τις. Τι ακριβώς όμως έχει γίνει στην Σκανδιναβία;

Αρχικά οι Σκανδιναβοί,ευτυχώς γι αυτούς, πέρασαν (σχεδόν όλοι μαζί) την οικονομική τους κρίση την δεκαετία του 1990, Η Σουηδία στην Κυβέρνηση της οποίας βρέθηκαν οι Σοσιαλίστες για 65 χρόνια βρέθηκε με υψηλούς ρυθμούς ανεργίας και δραματική πτώση του ΑΕΠ (5%  σε 3 χρόνια) το 1993. Η Δανία είχε 12% ανεργία το 1996 και το 1997[1]. Οι δύο αυτές χώρες είχαν τότε ένα μοντέλο το οποίο ενσωμάτωνε υψηλή φορολογία και πολύ υψηλές δημόσιες δαπάνες σε σχέση με το ΑΕΠ. Στην Σουηδία οι Δαπάνες σε σχέση με το ΑΕΠ βρέθηκαν το 1993 στο υψηλότερο σημείο 67% και στην Δανία το 61%.

Το 2011 οι δαπάνες αυτές βρίσκονται αντίστοιχα στο 51% και 57%. [2] Αυτό που είναι ενδιαφέρον παρατηρήσει κανείς όμως είναι ότι Σουηδία και Δανία με βάση τα στοιχεία της παγκόσμια τράπεζας το 1992 είχαν 250 και 150 δις δολάρια ΗΠΑ ΑΕΠ και το 2011 είχαν 540 και 330[3] αντίστοιχα. Η Σουηδία δηλαδή πέτυχε 16% σχετική μείωση των δημόσιων δαπανών της ενώ υπερδιπλασίασε το ΑΕΠ της ενώ η Δανία μείωσε κατά 4% σχετικά τις δαπάνες της ενώ πέτυχε αύξηση του ΑΕΠ της κατά 120%.

Και οι δύο χώρες ουσιαστικά δηλαδή εφάρμοσαν την απλή συνταγή της λιτότητας και της ανάπτυξης. Θέλετε και τα αντίστοιχα ελληνικά νούμερα; Δαπάνες ως ποσοστό του ΑΕΠ 45.7% το 1995, και 52% το 2011 ενώ το ΑΕΠ από τα 140 δις δολάρια ανέβηκε στα 341 το 2008. Εμείς δηλαδή όσο ανέβαινε το ΑΕΠ τόσο μεγαλύτερο τμήμα του ξοδεύαμε, αντίθετα οι Σκανδιναβοί, όσο ανέβαινε τόσο μικρότερο ξόδευαν. Ακόμα κι έτσι όμως βλέπουμε ότι τα ελληνικά νούμερα δεν είναι τόσο μεγάλα όσο θα περίμενε κανείς. Τότε γιατί χρεοκοπήσαμε; Κοιτάξτε εδώ ,  και εδώ για απαντήσεις. Σκοπός όμως του παρόντος δεν είναι η ανάλυση των αιτών της χρεοκοπίας αλλά το τι πρέπει να γίνει για να βγούμε από την Κρίση.

Επανερχόμενοι λοιπόν στις δύο προαναφερθείσες χώρες αυτές εφάρμοσαν λιτότητα και πέτυχαν ανάπτυξη και τώρα μονίμως είναι οι κορυφαίες στις μετρήσεις για το που θα έπρεπε να γεννηθεί ένας μέσος άνθρωπος με μέσα ταλέντα για να απολαύσει το δυνατόν μια καλύτερη ζωή.  Εμείς όμως εδώ στην Ελλάδα από λιτότητα ξέρουμε, αλλά από ανάπτυξη τι γίνεται; Κατ αρχάς από λιτότητα στην Ελλάδα δεν ξέρουμε. Στην Ελλάδα ξέρουμε από νταβατζηλίκι και διαφθορά, που το ονομάζουμε που και που λιτότητα. Κόβουμε από μισθούς και συντάξεις κοινωνικών ομάδων που δεν φταίνε, και συντηρούμε με χαρά συντεχνίες οι οποίες πίνουν το αίμα της υπόλοιπης κοινωνίας.

Οδηγούμε στην εξαθλίωση ευαίσθητες για την ισσοροπία της χώρα ομάδες, (αστυνομικούς, πυροσβέστες, στρατιωτικούς, νέους γιατρούς νέους δασκάλους κλπ), χωρίς να σκεφτούμε να τους μετρήσουμε αξιόπιστα και αν περισσέυουν κάποιοι να τους απολύσουμε. Δίνουμε μισθούς σε καταδικασμένους εγκληματίες ακόμα και αυτούς που έκαναν οικονομικά εγκλήματα και έκλεβαν το κράτος, [4] και κόβουμε συντάξεις αδιακρίτως ασχέτως αν κάποιοι τις έχουν πληρώσει με 35 και 40 χρόνια υψηλών εισφορών. Η λιτότητα σαφώς και είναι απαραίτητη και οι λόγοι χρειάζονται ξεχωριστή ανάρτηση για να αναπτυχθούν, κι αυτή όμως όπως και όλα τα άλλα χρειάζονται τον σωστό τρόπο. Το πρόβλημα στην Ελλάδα είναι οτι κανείς (κυβέρνση και σύσσωμη αντιπολίτευση) δεν νοιάζονται γι αυτό. Ο κοινωνικός διάλογος δεν γίνεται στα πλαίσια του ποια λιτότητα πρέπει να έχουμε και πως να την εφαρμόσουμε αλλά αν πρέπει να την έχουμε. Η κυβέρνηση εφαρμόζει «καταναγκαστικά» την λιτότητα και επί της ουσίας κατηγορεί την τρόικα, κάθε τρεις και λίγο ακούμε για κόκκινες γραμμές, αλλά φτάσαμε στο σημείο η κακιά τρόικα να επιμένει για τις απολύσεις επίορκων υπαλλήλων. Για πολλούς αυτό δεν είναι πρωτοφανές κατά καιρούς η τρόικα έχει ζητήσει ένα σωρό λογικά μέτρα τα οποία όμως δεν εφαρμόζονται ποτέ. Η Κυβέρνηση λοιπόν εφαρμόζει μια λιτότητα που οδηγεί στην εξαθλίωση, αναρωτιέμαι  αν δηλαδή κόψεις το μισθό του διεφθαρμένου εφοριακού θα τον κάνεις λιγότερο διεφθαρμένο; Ο Μισθός του είναι το βασικό πρόβλημα ή η φοροδιαφυγή που επιτρέπει;  Αν δύο υπάλληλοι παίρνουν 1200 ευρώ ο καθένας, και ο ένας περισσέυει, τότε τον ένα πρέπει να τον απολύσεις, όχι να κάνεις τους δύο μισθούς 600 ευρώ. Έτσι εξαθλιώνεις και τους δύο και δεν δουλέυει κανείς τους.  Μπορεί να επιτευχθεί λιτότητα με μικρότερο κοινωνικό κόστος απ ότι τώρα, είναι ξεκάθαρο, το ζήτημα είναι να θέλουμε και να πάμε προς τα εκεί και σαν κυβέρνηση και σαν αντιπολίτευση.

Πίσω στην ανάπτυξη όμως και στις δύο χώρες μοντέλο για τις κοινωνικές παροχές, πως πέτυχαν την ανάπτυξη; Κατά βάση εφάρμοσαν μια σειρά από μεταρρυθμίσεις και βοήθησαν την οικονομία τους, μια σειρά από φιλελεύθερες μεταρρυθμίσεις.  Ποιες είναι αυτές;

Ένα ωραίο παράδειγμα για να αρχίσουμε είναι το σύστημα των φαρμακείων στη Σουηδία.   Στην Ελλάδα ο φαρμακοποιός έχει 31% περιθώριο κέρδους επί της τιμής του φαρμάκου (είχε 35 και ο Λοβέρδος το έκανε 31 μέσω rebate), αυτό σημαίνει ότι σε ένα φάρμακο με τιμή 1 ευρώ,  το φαρμακοποιός εισπράττει 1,35 ευρώ και επιστρέφει τα 0,04 στο κράτος. Αυτό κάνει τα μη συνταγογραφημένα  φάρμακα στην Ελλάδα πολύ φτηνά, ένα φάρμακο που κάνει 2.000 (για τον καρκίνο πχ) ευρώ όμως κοστίζει στον καταναλωτή (το κράτος δλδ) 2.620 ευρώ.  Στην Σουηδία χρησιμοποιούν ένα μικτό μοντέλο που κάνει το φάρμακο του ενός ευρώ να κοστίζει 3,69 ευρώ αλλά το φάρμακο των 2.000 κοστίζει 2.015,5. Αυτό μεταφέρει το κέρδος των φαρμακοποιών στα μη συνταγογραφημένα φάρμακα , κόβει τα κίνητρα υπέρ-συνταγογράφησης και εκτιμάτε στην Ελλάδα η εφαρμογή αυτού του μέτρου  θα αλάφρωνε το κράτος από 1,2 δις ευρώ ετησίως χωρίς να προσμετράτε το θετικό αντίκτυπο της μείωσης της υπερσυνταγογράφησης που ένα τέτοιο μέτρο θα έφερνε.

Στην Δανία και την Σουηδία λειτουργούν σχολεία με κουπόνια, πάγιο άιτημα κάποιον στην ελλάδα εδώ και χρόνια. Το εγχείρημα δουλευει ως εξής. Το κράτος δίνει στους πολίτες ανάλογα με το μέγεθος της οικογένειας τους κουπόνια για την παιδεία τους. Δεν έχει καμία άλλη υποχρέωση. Το κράτος τοποθετεί διευθευντές σχολειών οι οποίοι είναι υπέυθυνοι για  την πρόσληψη του εκαπιδευτικού προσωπικού το οποίο αν και στο δημόσιο δεν είναι σε καθεστώς μονιμότητας. Ο γονιός μπορεί να χρησιμοποιείσει τα κουπόνια είτε σε δημόσια είτε σε ιδιωτικά σχολεία και ο κάθε δ/ντής είναι υπέυθυνος για την πορεία του σχολείου και για την βιωσιμότητα του.  Εξυπακούεται οτι ένα καλό σχολείο έχει και μεγάλη ζήτηση και περισσότερα έσοδα,  και άρα ποιο μεγάλες δυντότητες.  Στην Δανία μάλιστα υπάρχει η δυνατότητα να συμπληρώσεις αν θες το ποσό του κουπονιού του κράτους απο την δική σου τσέπη. Παρόμοιο μοντέλο χρησιμοποιεί και η Φιλανδία με το «καλύτερο εκπαδευτκό σύστημα του κόσμου» .

Μια άλλη ενδιαφέρουσα μεταρυθμιση είνα αυτή των συντάξεων η οποία έγινε στην Σουηδία και αντιμετωπίζει το συνταξιοδοτικό είναι η εξής. Στην Σουηδία[5] το κράτος δεν έχει υποχρέωση πληρωμής συγκεκριμένου ποσού για την σύνταξη του συνταξιούχου, αλλά υπάρχει συγκεκριμένη υποχρέωση καταβολής εισφορών. Οι εισφορές στην πραγματικότητα χρησμοποιούνται για να πληρωθούν οι τωρινοί συνταξιούχοι αλλά μπαίνουν σε μια κλίμακα μέτρησης και η οποία μετρά τις εισφορές (16% περίπου του εισοδήματος), τα χρόνια εισφορών και την αύξηση του μέσου μισθού.  Με βάση τις εισφορές ο συνταξιούχος δικαιούται μια 20 ετή σύνταξη (μετά τα 85 συνήθως παρέχεται μια άλλη βοήθεια μικρότερη της συντάξεως και κάποιες νοσηλευτικές υπηρεσίες) προσαυξημένη με το ποσοστό αυξησης μέσου μισθού. Αν δηλαδή κάποιος έχει μικτό εισόδημα 2,000 ευρώ πχ θα δίνει στο σύστημα για 40 χρόνια 320 ευρώ το μήνα. Αν ο μέσος μισθός έχει αυξηθεί 50% στα 50 χρόνια αυτά, τότε ο συνταξιούχος θα πάρει σύνταξη 960 (μικτά) ευρώ για 20 χρόνια. Δεν θα δικαιούται ούτε άυξησης ούτε κάτι άλλο. Αυτό βολεύει διότι στερεί απο τις πολιτικές ηγεσίες να παίζουν παιχνίδια με αυξήσεις και μειώσεις (αφού αυτό είναι κλειδωμένο και θέλει στην ουσία συνταγματική τροποποίηση για να αλλάξει) ή να ωφελεί συγκεκριμένες κοινωνικές ομάδες έναντι άλλων.

Κάποιες άλλες μεταρυθμίσεις είναι η ευκολία που υπάρχει στην αγορά εργασίας της Δανίας πχ να απολύσεις κάποιον. Στην Δανία όπως άλλωστε και σε πολλές άλλες χώρες ο εργοδότης είναι υποχρεωμένος σε μια τρίμηνη αποζημίωση σε περίπτωση απόλυσης η οποία μπορεί να είναι και[6] απλή προειδοποιητική περίοδος. Παράλληλα στην Δανία κάθε εργοδότης ανάλογα με τον αριθμό των υπαλλήλων πρέπει να δίνει και ένα (μικρό) ποσό καθε μήνα το οποίο χρησιμοποιείται απο το κράτος σε εκπαίδευση και ενημέρωση απολύμενων υπαλλήλων. Τον ΟΑΕΔ της Δανίας δηλαδή των επιβαρύνονται αυτοί που έχουν και το μεγαλύτερο όφελος απο αυτόν. Φανταστείτε οτι στην Ελλάδα έχεις ένα μαγαζί και ένα υπάλληλο 10 χρόνια, για να τον απολύσεις μέχρι πρόσφατα χρειαζόταν να του δώσεις 8 μήνες αποζημίωση. Αν δηλαδή το μαγαζί δεν πήγαινε καλά, ως εργοδότης δεν έχεις λύση ούτε να τον κρατήσεις μπορείς ούτε να τον απολύσεις. Ο Εργαζόμενος όμως μπορεί να παραιτηθεί ανα πάσα ώρα και στιγμή με μια προειδοποίηση μηνός.

Στην Σουηδία, δεν φοβήθηκαν να αφήσουν την κρατική Saab να χρεοκοπήσει και κανείς δεν κράτησε το προσωπικό στο ελεγκτικό συνέδριο της Σουηδίας, πούλησαν την κρατική Volvo στην κινέζικη Geely χωρίς οι αρχηγοί της αντιπολίτευσης να τρώνε χημικά για να προστατέψουν τα δικαιώματα των εργαζομένων και χωρίς να κλείνουν λιμάνια. Αυτά και άλλα στοιχεία που χρειάζεται βιβλίο για να τα αναλύσεις καθιστούν την Σουηδία περοσσότερο φιλελέυθερη και απο τις ΗΠΑ. Όποιος διαφωνεί υπάρχουν στοιχεία.

Εδώ θέλω να ξεκαθαρίσω οτι δεν είναι απαραίτητο να κάνουμε τις ίδιες μεταρυθμίσεις, υπάρχουν κατα την γνώμη μου και καλύτερες προτάσεις (μια απ αυτήν βρίσκεται εδώ , απο την Δράση) αλλά μεταρυθμίσεις πρέπει να γίνουν και γρήγορα. Για να κάνεις κοινωνική πολιτική χρειάζεσαι πλεονάσματα, αυτά μπορείς να μοιράσεις, όχι τα ελλειματα. Και για να έχεις πλεονάσματα και ανάπτυξη χρειάζεσαι μεταρυθμίσεις. Όχι μόνο συζητήσεις επ αυτών αλλα πράξεις. Και στην Ελλάδα όσο φταίει η κυβέρνηση που δεν τις κάνει τόσο φταίει και η αντιπολίτευση που αντι να εστιαζει στο «ποιες» και το «πως», εστιάζει στο αν και κραυγάζει άναρθρα.Στην Ελλάδα δεν θέλουμε μεταρρυθμίσεις και ακόμα κι όταν πάνε να γίνουν γκρινιάζουμε που δεν είναι τέλειες. Ακόμα θυμάμαι την κριτική στον νόμο Διαμαντοπούλου για τα ΑΕΙ μιας πολύ καλής φίλης, αναγνώριζε μεν την ανάγκη να απαγκιστρωθεί το ελληνικό πανεπιστήμιο απο τους νταβατζήδες φοιτητές, τον νόμο όμως δεν τον ήθελε (παρότι αυτό το έκανε) γιατί δεν συμφωνούσε με το ποσό που θα παίρνει ο λέκτορας και με το οτι δεν υπήρχαν τυπωμένα βιβλία αλλά ηλεκτρονικά.   Σε κάθε μεταρρύθμιση κάτι θα βρεθεί λάθος ή κάτι στο οποίο κάποιος διαφωνεί αυτός όμως δεν είναι  ο τρόπος να πάμε μποροστά.

Στην επόμενη ανάρτηση θα αναφερθώ στο ευρώ και τις υπόλοιπες Σκανδιναβικές ομορφιές.

---

[1]http://eh.net/encyclopedia/article/henriksen.denmark

[2]http://appsso.eurostat.ec.europa.eu/nui/setupModifyTableLayout.do

[3]https://www.google.lu/publicdata/explore?ds=d5bncppjof8f9_&met_y=ny_gdp_mktp_cd&idim=country:SWE&dl=en&hl=en&q=sweden%20gdp

[4] http://www.protothema.gr/greece/article/?aid=263675

[5] http://www.economist.com/news/finance-and-economics/21571116-how-notional-savings-accounts-could-put-state-pensions-sustainable

[6] http://www.ilo.org/dyn/natlex/docs/WEBTEXT/4230/64800/E96DNK02.htm

Τα όμορφα νησιά όμορφα καίγονται!

Είχα ετοιμάσει κάτι άλλο για σήμερα αλλά οι εξελίξεις με πρόλαβαν. Η σημερινή ανάρτηση θα είναι ελπίζω σύντομη ή τουλάχιστον συντομότερη των άλλων. Εδώ και ημέρες ακούω τα ΜΜΕ από παντού να μιλούν για εκβιασμό της Κύπρου από τους Ευρωπαίους. Σήμερα μετά τις χθεσινοβραδυνές εξελίξεις κάποια ΜΜΕ μιλούν περίπου για «περήφανο όχι που δείχνει τον δρόμο της πραγματικής διαπραγμάτευσης» , το δήλωσε μάλιστα προ λίγου και ο ΣΥΡΙΖΑ[1].  Εδώ να θυμίσω οτι και ο Πάνος Καμμένος προ ενός έτους περίπου έλεγε οτι  «η Κύπρος είναι ο δρόμος»,προς τα που δεν μας είπε βέβαια… Απο εχθές το βράδυ που η Κυπριακή βουλή έχει μπλοκάρει την (ηλίθια η αλήθεια είναι) ιδέα του κουρέματος των καταθέσεων έχει ξεκινήσεις ένα ράλι της Κυπριακής κυβέρνησης (και όχι του Σόιμπλε πχ) να βρεί λεφτά από την Ρωσία. Ο λόγος που έχουν στραφεί στην Ρωσία είναι περίπου τα 20-25 δις ευρώ Ρωσικών καταθέσεων που υπάρχουν στο νησί[2]. Λύση πρέπει να βρεθεί γιατί αν δεν βρεθεί, δύο τράπεζες δεν θα ανοίξουν[3]  ξανα(όπως δηλώνει ο Κύπριος Υπ. Εσωτερικών), συμπαρασύροντας χιλιάδες στην ανεργία και στην απελπισία των χαμένων καταθέσεων, ενώ και οι άλλες μετά από μια εβδομάδα θα είναι χρεοκοπημένες αφού οι πάντες θα βιαστούν να αποσύρουν τα χρήματα τους.

Πολλοί βλέπουν με καλό μάτι την στροφή στην Ρωσία, είναι οι ίδιοι που έλεγαν πριν 3 χρόνια να δανειστούμε από την Κίνα και την Ρωσία και μετά ο ίδιος ο Μεντβέντεφ μας είχε δείξει την πόρτα του ΔΝΤ. Στους έγκυρους New York Times σήμερα δημοσιεύτηκε αυτό , το οποίο εν ολίγοις λέει ότι η Gazprom ετοιμάζεται να δανείσει το Κυπριακό κράτος  με αντάλλαγμα τα δικαιώματα εξόρυξης φυσικού αερίου στην Κύπρο.  Δηλαδή μια απελπισμένη κυβέρνηση με το μαχαίρι στο λαιμό θα ξε(?)πουλήσει εθνικά δικαιώματα και οι πάντες πανηγυρίζουν; Κάναμε τα μούτρα του Σόιμπλε κρέας; Είμαι ο πρώτος υπέρ των αποκρατικοποιήσεων, πιστέυει κανείς όμως σοβαρά ότι ο Αναστασιαδής θα πουλήσει έτσι σε δίκαιη αξία; Τόσο καιρό στην Ελλάδα συζητάμε για την φτωχοποίηση της χώρας με κάποιον απώτερο σκοπό (πετρέλαια, φτηνό εργατικό δυναμικο κλπ κλπ), δηλαδή τώρα στην Κύπρο τί θα είναι καλύτερο για τους πολίτες να χάσουν 6.5-10% των καταθέσεων (ανάλογα με το μέγεθος τους) τους ή να πουλήσουν τις πλουτοπαραγωγικές τους πηγές και μάλιστα σε μια διαπραγμάτευση που θα γίνει στο 1/100 του χρόνου που κανονικά θα έπρεπε; Αυτό που πάει να γίνει τώρα θα βλάψει τους Κυπρίους και κυρίως τους μικρομεσσαίους, το κούρεμα θα έβλαπτε κυρίως τους Ρώσους ολιγάρχες, η αριστερά μπορεί να μας εξηγήσει σε ποιά λογική πανηγυρίζει;

Οι ευρωπαίοι με αυτό το μέτρο ποιο απώτερο σκοπό είχαν ακριβώς; Θα μας εξηγήσει κανείς; Όλοι όσοι πανηγυρίζουν και χαίρονται για υτο όχι καλό θα είναι να μας πουν μια λύση. Εγώ τον Σόιμπλε δεν τον βλέπω πανικόβλητο, ούτε την Μέρκελ, ίσως να είναι καλοί ηθοποιοί, βλέπω όμως τον Αναστασιάδη και αυτό με ανησυχεί. Όσο για εκείνους που ήδη μιλάνε για βολική κυβέρνηση Αναστασιάδη την οποία περίμεναν οι Ευρωπαίοι για να επιβάλλουν την λύση τους θα πρέπει να μας εξηγήσουν και τι ακριβώς κερδίζουν οι Ευρωπαίοι και κυρίως οι Γερμανοί απο αυτό, γιατί οι Ρώσοι είναι προφανές τι κερδίζουν. Επίσης καλό θα είναι να μην ξεχάσουν οτι την Κύπρο χρεοκοπημένη και χωρίς διεθνείς φίλους και συμμαχίες την άφησαν «τα φιλαράκια» που αντάλλαξαν σειρές στην Προεδρία, οι κύριοι Παπαδόπουλος και Χριστόφιας και όχι ο Αναστασιάδης.

 

---

[1] http://www.naftemporiki.gr/story/628850

[2] http://www.capital.gr/newsTheme.asp?id=1754890

[3] http://news247.gr/eidiseis/oikonomia/oikonomika/kuprios_ypoyrgos_eswterikwn_den_tha_ksananoiksoyn_pote_oi_trapezes_kuproy_kai_laikh.2175216.html

Λαϊκισμός και Βαρβαρότητα

Έχω λείψει καιρό από το ιστολόγιο, κυρίως λόγω είναι αλήθεια απογοήτευσης. Παρά τις επισκέψεις στο ιστολόγιο, η απόδειξη των λεγομένων μου αποδεικνύεται σκληρή δουλειά, η συλλήβδην απόρριψη της λογικής και το ανάθεμα των νεοφιλελευθέρων και τον γερμανών αποδεικνύονται οχυρά πανίσχυρα για τον μπερδεμένο και καταταλαιπωρημένο Έλληνα. Η πρόσφατη επίσκεψη μου στην Ιταλία μου έδωσε μια ανάσα δροσιάς (απίστευτη η Ρώμη για ακόμα μια φορά) και έμπνευση. Έμπνευση που την συμπλήρωσε και ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ, Αλέξης Τσίπρας ο οποίος πήγε με τη σειρά του κι αυτός ένα ταξιδάκι αναψυχής πρόσφατα στην Λατινική Αμερική.  Η διαφορά ανάμεσα σε εμένα και τον πρόεδρο της αξιωματικής αντιπολίτευσης βέβαια είναι ότι εγώ πλήρωσα μόνος μου τις διακοπές μου και ότι σίγουρα κατάλαβα περισσότερα πράγματα από αυτά που μου μετέφεραν οι Ιταλοί φίλοι μου.

Ο κος Τσίπρας που προσφάτως είχε ευχηθεί να είχαμε γίνει Αργεντινή, επισκέφτηκε την χώρα των πολιτικών του ονείρων και αφού δεν βρήκε πρόσφορο έδαφος εκεί, μια και η Αργεντινή παρά την χρεωκοπία της βρίσκεται σε πολύ χειρότερη κατάσταση από αυτή που πολλοί νομίζουν, αποφάσισε να πάει και στην Βραζιλία και να επισκεφτεί τον διάσημο (τέως πρόεδρο) Λούλα ντα Σίλβα, και την διάδοχο του (νυν πρόεδρο) Ντίλμα Ρούσεφ. Στο τέλος της συνάντησης με τον εμβληματικό βραζιλιάνο ηγέτη ο κος Τσίπρας δήλωσε «βρήκαμε έναν ισχυρό σύμμαχο στην προσπάθεια του ελληνικού λαού να ξεπεράσει την κρίση, στην προσπάθειά του να αντέξει και να νικήσει τις βάρβαρες νεοφιλελεύθερες πολιτικές»[1].

Αναρωτιέμαι αν ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης ρώτησε τον κο Ντα σίλβα, για τις πολιτικές που εφάρμοσε ή παρέμεινε η συζήτηση μεταξύ τους στο ότι η «ελπίδα νίκησε τον φόβο», το οποίο ήταν και το σλόγκαν του Λούλα στις εκλογές του 2002 και το οποίο σλόγκαν παραποίησε ή καλύτερα απλοποίησε ο  Μπαράκ Ομπάμα με το «Ελπίδα για Αλλαγή» το 2008. Αναρωτιέμαι γιατί θα ήθελα να ξέρω αν ο κος Τσίπρας έμαθε στο ταξίδι του ότι μια από τις πολύ διάσημες μεταρρυθμίσεις στην Βραζιλία το 2003 ήταν η περικοπή συντάξεων, και μάλιστα δημοσίων υπαλλήλων[2]. Αναρωτιέμαι αν γνωρίζει ο κος Τσίπρας ότι ο Λούλα που εκλέχθηκε στην εξουσία με θέσεις που απέρριπταν με θέρμη τις αποκρατικοποιήσεις, αποκρατικοποίησε σχεδόν ολόκληρο οδικό δίκτυο της Βραζιλίας  ενώ η διάδοχος του, πρώην στενή του συνεργάτιδα και υποψήφια μετά από παρότρυνση του,  αυτή τη στιγμή αποκρατικοποιεί αεροδρόμια[3]. Αναρωτιέμαι αν ο κος Τσίπρας γνωρίζει ότι ο Λούλα υπέγραψε (και εκτέλεσε κατά γράμμα) 2 μνημόνια με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και κατάφερε να αποπληρώσει όλο το χρέος της χώρας σε αυτό σε λιγότερο από μια τετραετία εξασφαλίζοντας έτσι την επανεκλογή του.

Στην αρχή νόμισα ότι το πρόβλημα  του αρχηγού της Αξιωματικής αντιπολίτευσης ήταν κυρίως κατανόησης γλώσσας, πολλάκις άλλωστε έχω κριτικάρει την δυνατότητα του να απορροφήσει  πληροφορίες, πολύ περισσότερο να τις επεξεργαστεί. Στην συνέχεια όμως και ενώ ο  κος Τσίπρας συνέχισε τις διακοπές του ανά τον κόσμο με τα λεφτά του ελληνικού λαού διαπίστωσα πως το πρόβλημα του είναι μάλλον ο Λαϊκισμός και η άγνοια.

Ως λαϊκίστικες  μπορώ να ερμηνεύσω τις δηλώσεις του κου Τσίπρα τόσο μετά την επίσκεψη του στην Γερμανία και την συνάντηση του με τον εκεί υπ. Οικονομικών κο Σόιμπλε, όσο και μετά την περίφημη ομιλία του στο Ινστιτούτο Μπρούκινγκς στην Ουάσιγκτον. Ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης μετά την ολοκλήρωση της συνάντησης του με τον κο Σόιμπλε ισχυρίστηκε ότι η τοποθέτηση του στον Γερμανό υπ. Οικονομικών ήταν πως «τα σχέδια της λιτότητας έχουν αποτύχει και στην Ευρώπη και ιδιαίτερα στην Ελλάδα» θα επανέλθω σύντομα ελπίζω στο αν είναι ή όχι απαραίτητη η λιτότητα και αν αυτή προκαλεί πραγματικά πρόβλημα, για τώρα θα σας πρότεινα να  κοιτάξετε την γνώμη ενός πραγματικά ενήμερου και σοβαρού ανθρώπου.

Στον τελευταίο του σταθμό στην παγκόσμια περιοδεία του ο κος Τσίπρας επισκέφτηκε τις   Η.Π.Α και φιλοξενήθηκε από το ινστιτούτο Μπρούγκινγκς, ένα ινστιτούτο ερευνών (thinktank) προσανατολισμένο στην διεθνή πολιτική και οικονομία με φιλελεύθερη φήμη και 97 χρόνια παρουσίας που θεωρείται ως μια από τις σημαντικότερες δεξαμενές σκέψεις την Ουάσιγκτον με συχνά σημαντική επιρροή στην χάραξη οικονομικής και εξωτερικής πολιτικής ων Η.Π.Α

Εκεί ο κος Τσίπρας έδωσε μια ομιλία γεμάτη λάθη, παραλήψεις και αντιφάσεις. Μπορείτε να βρείτε την ομιλία του εδώ. Στην ομιλία του λοιπόν ο κος Τσίπρας, ανέφερε χαρακτηριστικά :

«Με ποιο τρόπο είμαστε ριζοσπαστικοί; Οι κινδυνολόγοι θα σας πουν ότι το κόμμα μας, αν έρθει στην κυβέρνηση, θα σκίσει τη δανειακή σύμβαση με την Ευρωπαϊκή Ένωση και το ΔΝΤ, θα βγάλει τη χώρα έξω από την ευρωζώνη, θα διακόψει τους δεσμούς της Ελλάδας με την πολιτισμένη Δύση, ότι η Ελλάδα θα γίνει μια νέα Βόρεια Κορέα» ανέφερε χαρακτηριστικά, παρουσιάζοντας τη δική του «εναλλακτική οπτική» για την κατάσταση στη χώρα μας και την αντιμετώπιση της οικονομικής κρίσης. Αυτό είναι κινδυνολογία στα χειρότερά της. Ο ΣΥΡΙΖΑ, το κόμμα μου, δε θέλει τίποτα από αυτά. Ήμασταν πάντα, και πάντα θα παραμείνουμε, ένα ευρωπαϊκό κόμμα», είπε.»[4] , βέβαια ήταν ο ίδιος άνθρωπος που στα μέσα του περασμένου Οκτώβρη δήλωνε σε ομιλία του στα Γιάννενα ότι «Θα καταργήσει με νόμο το μνημόνιο[5]» χωρίς ποτέ να ξεκαθαρίσει πως θα καταφέρει να καταργήσει μια δανειακή σύμβαση την οποία οι δανειστές μας σύναψαν, κατά παράβαση της ρήτρας μη διάσωσης που όλες οι χώρες της ΟΝΕ (και βεβαίως και η Ελλάδα) είχαν υπογράψει, και παράλληλα θα μπορούσε να τους κρατήσει στο ίδιο τραπέζι για να επαναδιαπραγματευθούν.

Όλα αυτά βέβαια ίσως να εμπίπτουν σε μια γενική πολιτική «ευελιξία» που στην Ελλάδα είναι άκρως συνηθισμένη και έχει πάψει να αποτελεί σοβαρό ατόπημα, σε άλλη αποστροφή του λόγου του ο κος Τσίπρας όμως ολισθαίνει πολύ χειρότερα. Συγκεκριμένα ο κος Τσίπρας λέει:

«Εάν δεν με πιστεύετε ότι το χρέος δεν είναι η αιτία της κρίσης, σκεφτείτε το παράδειγμα της Ιρλανδίας ή της Ισπανίας. Τα επίπεδα του δημοσίου χρέους τους το 2008 ήταν χαμηλότερα από αυτά της Γερμανίας. Οι κρατικοί προϋπολογισμοί τους ήταν πλεονασματικοί, εν αντιθέσει με αυτόν της Γερμανίας ο οποίος ήταν ελλειμματικός. Και παρόλα αυτά η Ιρλανδία και η Ισπανία βρέθηκαν στον ίδιο φαύλο κύκλο με την Ελλάδα: περικοπές μισθών, μείωση της ζήτησης, αύξηση της ανεργίας, μετανάστευση, απογοήτευση. Γιατί;

Δυστυχώς για τον φέρελπι (;) πολιτικό ότι λέει είναι όχι μόνο λάθος αλλά και εύκολα αντικρούσιμο. Κατ’ αρχάς μπερδεύει τις χρεωκοπίες (ή έστω τις κρίσεις) τριών χωρών οι οποίες δεν σχετίζονται μεταξύ τους, επιδεικνύοντας έτσι επικίνδυνη άγνοια και βάρβαρο λαϊκισμό. Η Ιρλανδία, και η Ισπανία δεν έφτασαν στα πρόθυρα της χρεωκοπίας  με τον ίδιο τρόπο με την Ελλάδα. Αυτό το έχει ξεκαθαρίσει ακόμα και ο «γνωστός» οικονομολόγος Ι. Βαρουφάκης ο οποίος είναι εκ των θιασωτών της πολιτικής του ΣΥΡΙΖΑ.  Στην Ιρλανδία και την Ισπανία οι τράπεζες έστειλαν το Δημόσιο την καταστροφή και όχι το αντίθετο. Ένας αρχηγός αξιωματικής αντιπολίτευσης αυτό θα έπρεπε να το ξέρει. Επίσης θα έπρεπε να διπλοτσεκάρει τα στοιχεία του πριν τα δημοσιεύσει. Η Ισπανία με βάση έκθεση του διεθνούς ελεγκτικού οίκου KPMG [6]είχε την δωδεκαετία μεταξύ 1995-2007 ελλειμματικούς προϋπολογισμούς κατά μ.ο 1.3% του ΑΕΠ της ενώ πλεονασματικούς προϋπολογισμούς είχε μόνο την τριετία 2005-2007. Στην αρχή της κρίσης το 2008 η Ισπανία παρουσίασε έλλειμμα 8.5% του προϋπολογισμού της και το 2009 το έλλειμμα εκτοξεύτηκε στο 11%6. Αντίθετα η Γερμανία το 2008 είχε πλεονασματικό προϋπολογισμό κάτι που επαναλήφθηκε και το 2012 εν μέσω της χειρότερης οικονομικής κρίσης μετά τον Β΄ παγκόσμιο πόλεμο[7], επιπλέον η Γερμανία αύξησε το ΑΕΠ της κατά 3,1%  μεταξύ  2008 και 2012, ενώ η Ισπανία στο ίδιο διάστημα είδε το ΑΕΠ της να μειώνεται κατά 5,2%.

Το βασικότερο πρόβλημα της ομιλίας του κυρίου Τσίπρα δεν είναι βέβαια ή άγνοια των αριθμών αλλά η άγνοια των γεγονότων. Η Ισπανία πχ έχει αντέξει χωρίς μνημόνιο, δανειζόμενη από της αγορές, παρά το ότι το ευρώ βρίσκεται σε κρίση από το 2008 λόγω Ελλάδας. Η Ιρλανδία από την άλλη ετοιμάζεται ήδη να υπογράψει την επέκταση της αποπληρωμής του δικού της πακέτου διάσωσης το οποίο είναι 85 δις (τα δύο δικά μας είναι 240 δις), χωρίς να χρειαστεί δεύτερο και με την χώρα να δανείζετε κανονικά από τις αγορές κάτι που η Ε.Ε. θα επιτρέψει γιατί η Ιρλανδία έχει επιτύχει όλους τους στόχους της με βάση τα συμφωνηθέντα στο δικό της μνημόνιο [8]  Να θυμίσω εδώ ότι το πακέτο διάσωσης της Ιρλανδίας και της Ισπανίας ήταν πακέτο διάσωσης των τραπεζών και μόνο, ενώ εδώ μέρος των δύο μνημονίων (και μάλιστα σχετικά μικρό) διατίθεται για την ανά-κεφαλαιοποίηση των τραπεζών μας.  Θα είναι πολύ κουραστική τώρα η ανάλυση των διαφορών των κρίσεων Ισπανίας και Ιρλανδίας με αυτή της Ελλάδας, υπόσχομαι όμως ότι σύντομα θα το κάνω. Δεν είναι αυτονόητο ότι ο καθένας μπορεί να ξεχωρίσει τις κρίσεις, ο άνθρωπος όμως που ελπίζει να διοικήσει μια χώρα και μάλιστα στην χειρότερη στιγμής της θα έπρεπε να μπορεί.

Πάρα πολλοί άνθρωποι  μεταξύ των οποίων και εγώ κατά καιρούς έχουμε μιλήσει για την ανάγκη δημιουργίας ενός εθνικού σχεδίου εξόδου από την κρίση. Με λίγα λόγια θα έπρεπε να έχουμε φτιάξει το δικό μας μνημόνιο και όχι να αφήσουμε ξένους να το φτιάξουν για εμάς. Το να έχει κανείς πρόβλημα με αυτό το καταλαβαίνω, το να κατηγορείς όμως τα μνημόνια και να θες να τα ακυρώσεις, να φωνάζεις για το Δ.Ν.Τ. ότι είναι όργανο μιας παγκόσμιας συνομωσίας απέναντι στην χώρα και να αποκαλείς προδότες αυτούς που έχουν υπογράψει την συμφωνία μαζί του,  και την ίδια ώρα να φέρνεις ως παράδειγμα αλληλεγγύης έναν άνθρωπο που έχει υπογράψει και εκτελέσει κατά γράμμα δύο, αυτό όπως και όλα τα παραπάνω, είναι βάρβαρος λαϊκισμός.

---

[1] http://www.tovima.gr/politics/article/?aid=489391

[2] http://www.economist.com/node/1971067

[3] http://www.economist.com/node/21547281.

[4] Πηγή http://www.enikos.gr

[5] http://www.tanea.gr/ellada/article/?aid=4760387

[6] http://www.kpmg.com/Global/en/IssuesAndInsights/ArticlesPublications/Documents/Spain-Inser-%20Deficit-Recovery-2010.pdf

[7] http://www.moneynews.com/Markets/Germany-Budget-Surplus Crisis/2012/08/23/id/449465

[8] http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-18491089

Μια Θαυμάσια Κρίση

Το κείμενο αυτό έχει τον τίτλο του άρθρου του Μάνου Ματσαγγάνη που περιέχεται στην χτεσινή (03/12/2012) Athens Voice στο τεύχος 407. Ο λόγος είναι απλός. Ζήλεψα το άρθρο και το αντέγραψα. Παρακάτω ακολουθεί το κείμενο του κυρίου Ματσαγγάνη χωρίς καμία παρέμβαση. Σε κάτι τόσο καλό δεν μπορείς να πειράξεις ούτε κόμμα.

» Μια θαυμάσια κρίση

Του Μάνου Ματσαγγάνη

Ομολογώ ότι δεν έχω διαβάσει το βιβλίο του Παναγιώτη Ρουμελιώτη «Το άγνωστο παρασκήνιο της προσφυγής στο ΔΝΤ». Άλλωστε μόλις πριν λίγες μέρες κυκλοφόρησε. Βλέπω όμως ότι, σύμφωνα με το συγγραφέα του, το οικονομικό πρόβλημα της Ελλάδας συνίσταται στο ότι η κυβέρνηση Παπανδρέου στις αρχές του 2010 «δεν διαπραγματεύτηκε σωστά».

Εμείς τότε είχαμε ένα διαπραγματευτικό όπλο, εκείνη τη στιγμή η Ευρώπη ήταν απροετοίμαστη τελείως να αντιμετωπίσει μια πτώχευση της Ελλάδας. Έπρεπε να επιμείνει και να συμμαχήσει με το ΔΝΤ που έλεγε ότι χρειάζεται μία αναδιάρθρωση του χρέους από την αρχή. Να απειλήσει και με χρεοκοπία, διότι από τη χρεοκοπία δεν θα έχανε μόνο η Ελλάδα θα έχανε κυρίως η ευρωζώνη». Αυτά λέει (και γράφει) ο μέχρι πρόσφατα εκπρόσωπος της χώρας στο ΔΝΤ και υπουργός Εθνικής Οικονομίας το 1987-1989.

Η άποψη αυτή σίγουρα δεν είναι καινούργια. Έχει βασιστεί σε ερμηνευτικά σχήματα διαφόρων διαβαθμίσεων στην κλίμακα των θεωριών συνωμοσίας: από την απλή ανικανότητα του τότε οικονομικού επιτελείου (και των επομένων), έως τον προδοτικό ρόλο της τότε κυβέρνησης (και των επομένων). Και έχει υιοθετηθεί από δημόσια πρόσωπα διαφόρων διαβαθμίσεων στην κλίμακα της σοβαρότητας: από τον Βαρουφάκη έως τον Πατσάκη και από τον Τσίπρα έως τον Καμμένο.Βεβαια, όπως δείχνει και η επιτυχία του βιβλίου, η θεωρία της κακής διαπραγμάτευσης (λόγω ανικανότητας ή λόγω προδοσίας, ανάλογα με τα γούστα) γνωρίζει τεράστια επιτυχία. Βλέπετε, προσφέρει δύο πολύτιμες ψυχολογικές υπηρεσίες. Η πρώτη είναι ότι καθιστά εντελώς περιττή την ανάληψη οποιασδήποτε ευθύνης εκ μέρους όσων την ασπάζονται.

Πράγματι, για τους οπαδούς της θεωρίας, δεν έχει καμία σημασία που το εμπορικό έλλειμμα της χώρας ήταν 19% του ΑΕΠ το 2008, ότι δηλ. το καταναλωτικό πρότυπο των Ελλήνων ήταν επιπέδου ΗΠΑ, ενώ η ανταγωνιστικότητα της Ελλάδας κάτω από το επίπεδο της Μποτσουάνα.
Όπως δεν έχει σημασία που το δημόσιο έλλειμμα ήταν 16% το 2009 (ενώ η επίσημη πρόβλεψη της κυβέρνησης Καραμανλή ήταν λίγο πάνω από το όριο του 3%), ότι δηλ. το κράτος πλήρωνε για αμοιβές, παροχές, οπλικά συστήματα, γέφυρες, λιμάνια κτλ. ποσά πολύ μεγαλύτερα από όσα μπορούσε να εισπράξει μέσω φορολογίας, και συνεπώς δανειζόταν τη διαφορά.

Ούτε βέβαια έχουν σημασία αυτά που βρίσκονται πίσω από όλα τα ελλείμματα. Το μοντέλο της φτηνής ανάπτυξης. Η διάχυτη επιχειρηματικότητα της αρπαχτής. Η εκτεταμένη φοροδιαφυγή. Η άλωση από ιδιωτικά συμφέροντα της πολιτικής, αλλά και της δικαιοσύνης και της δημόσιας διοίκησης. Η επικράτηση «αξιών» που επιζητούν το βόλεμα και το γρήγορο πλουτισμό, που εχθρεύονται τη δημιουργικότητα και την εργατικότητα. Όχι. Για τους οπαδούς της θεωρίας της κακής διαπραγμάτευσης, αυτά δεν έχουν την παραμικρή σημασία. Ούτε έχουν σχέση με το Μνημόνιο και τη σημερινή κρίση. Θα μπορούσαμε όλα αυτά να τα είχαμε αποφύγει, εύκολα. Αρκεί ο πρωθυπουργός μας να ήταν λίγο πιο λεβέντης. Όπως π.χ. ο Ανδρέας Παπανδρέου – τον οποίο άλλωστε πολλοί από τους οπαδούς της θεωρίας της κακής διαπραγμάτευσης λάτρεψαν ή υπηρέτησαν ή και τα δύο. Και ο οποίος φυσικά συνέβαλε όσο λίγοι για να φτάσει το χρέος και τα ελλείμματα στα σημερινά επίπεδα.

(Αντίθετα, ο «απλός λαός» δεν φταίει ποτέ. Ακόμη και όταν ξεχνάει να πληρώσει φόρους, όταν χτίζει εξοχικά στα καμένα, όταν πιέζει για μια θέση στο Δημόσιο «για το παιδί» ή όταν δωροδοκεί για μια χαριστική σύμβαση. Ούτε φταίει όταν έδινε την ψήφο του σε όσους πολιτικούς του εξασφάλιζαν την ατιμωρησία, ενώ αντίθετα τιμωρούσε συστηματικά όσους πρότειναν μεταρρυθμίσεις που θα του χάλαγαν τη βολή.)

Η δεύτερη πολύτιμη ψυχολογική υπηρεσία που προσφέρει η θεωρία της κακής διαπραγμάτευσης είναι ότι μεταθέτει την ευθύνη για την ελληνική κρίση στους ξένους. Έτσι, για τους οπαδούς της θεωρίας, δεν έχει σημασία που η απόπειρα εκβιασμού των υπόλοιπων μελών της ΕΕ θα ήταν εντελώς ασύμβατη με την απόφαση να παραμείνουμε σε αυτήν. Δεν έχει σημασία ότι οι κανόνες του ευρώ (που είχαμε συνυπογράψει) περιείχαν την περίφημη «ρήτρα μη διάσωσης», η οποία απαγόρευε ακόμη και τη βοήθεια σε όποιο μέλος της Ευρωζώνης έπεφτε έξω – πολλώ μάλλον το «κούρεμα» του χρέους της.

(Τελικά, η ρήτρα μη διάσωσης παραβιάστηκε σιωπηρά, και ευτυχώς για εμάς. Αλλά για αυτό χρειάστηκαν μερικοί μήνες: από τον Νοέμβριο του 2009 έως τον Μάιο του 2010. Για το κούρεμα χρειάστηκαν μερικοί μήνες παραπάνω: από τον Μάιο του 2010 μέχρι τον Νοέμβριο του 2011. Και το πόσο ρεαλιστική ήταν η απειλή για «το πιστόλι πάνω στο τραπέζι» το είδαμε όλοι – με πρώτο τον εμπνευστή της, Γιώργο Παπακωνσταντίνου. Αλλά ξέχασα: Εάν στη θέση του βρισκόταν κάποιος λίγο πιο τσαμπουκάς –γιατί όχι ο Μεϊμαράκης λ.χ.– τότε οι Ευρωπαίοι θα έσπευδαν να μας κουρέψουν το χρέος έντρομοι.)

Ελπίζω αυτό που θα πω να μην ακούγεται σαν άλλη μια θεωρία συνωμοσίας. Εσάς όμως σας φαίνεται τυχαίο ότι όλοι οι παραπάνω απολαμβάνουν μια θαυμάσια κρίση, που έχει αυξήσει εκθετικά τον αριθμό των θαυμαστών τους, των αναγνωστών των βιβλίων και των άρθρων τους, των θεατών των φιλμ τους στο YouTube, τον αριθμό των ψήφων τους και των βουλευτικών τους εδρών (για να μην αναφέρω άλλα, πιο υλικά οφέλη);Νομίζω πως δεν είναι καθόλου τυχαίο.

Όπου η αυτογνωσία σπανίζει, οι θεωρίες συνωμοσίας ακμάζουν. Κάθε εποχή έχει το πνεύμα της και τους εκφραστές του. Μόνο που με τέτοιο πνεύμα και με τέτοιους εκφραστές, δεν είναι απαραίτητο να βγούμε από το ευρώ για να βρεθούμε στον τρίτο κόσμο: είμαστε ήδη εκεί, ίσως από καιρό.

---

* Ο Μάνος Ματσαγγάνης διδάσκει Δημόσια Οικονομική και Κοινωνική Πολιτική στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών»

Τα συγχαρητήρια μου κύριε καθηγητά!